Klodian Tomorri

Konsideroni vetëm një tregues. Në vitin 2013 vetëm 6 për qind e kompanive në Shqipëri identifikonin mungesën e forcës së kualifikuar punëtore si faktorin pengues më madhor në biznesin e tyre. Por në vitin 2019, shifra është rritur në 25 për qind.

Sot mungesa e punonjësve të kualifikuar listohet nga bizneset si pengesa e tretë më e madhe për të bërë biznes në Shqipëri. Por ky është treguesi mesatar, që përfshin si kompanitë shqiptare ashtu dhe ato të huaja. Nëse merren të ndara, në radhët e kompanive të huaja, mungesa e forcës së kualifikuar punëtore është pengesa më e madhe që po u frenon biznesin në Shqipëri.

Por pse ekonomia shqiptare ka përfunduar në këtë kurth të rrezikshëm. Përgjigjen e jep Banka Botërore. Sipas Bankës, emigrimi masiv i shqiptarëve drejt Bashkimit Europian dhe vendeve të tjera, i kombinuar me pjesmarrjen e ulët në forcën punëtore, ka reduktuar në mënyrë drastike punonjësit e kualifikuar dhe është duke kufizuar akumulimin e kapitalit njerëzor në ekonomi. Ky është një përfundim që mbështetet nga numrat.

Në vitin 2007, shqiptarët me gatishmërinë më të madhe për të emigruar ishin punonjësit me nivel të ulët arsimimi. Por në vitin 2018, raporti është përmbysur. Ata që emigrojnë më shumë janë të arsimuarit me universitet ose ata me arsim dytësor profesional. Për ta thënë shkurt, Shqipëria po braktiset nga njerëzit me produktivë.

Cila është pasoja që ka prodhuar ky fenomen? Një dramë e vërtetë që po rrezikon të ardhmen e ekonomisë kombëtare. Vrojtimi i Përbotshëm i Sipërmarrjeve që kryhet nga Banka Botërore ka gjetur se krahasuar me vitin 2013 vlera e shtuar për punonjës në Shqipëri është ulur me 31 për qind, ndërsa produktiviteti ka rënë me 16 për qind.

Pra, sot një punonjës në Shqipëri prodhon 31 për qind më pak se sa prodhonte në vitin 2013. Teksa njerëzit e arsimuar apo me aftësi profesionale largohen, ekonomia orientohet drejt sektorëve me produktivitet të ulët. Ajo që ndodh është një krijimi i një ekonomie primitive, që prodhon pak dhe paguan rroga të ulëta. Kjo është receta e mjerimit për një vend.  

Dhe në fakt kjo është pikërisht ajo që ka ndodhur dhe vazhdon të ndodhë nëse shikon strukturën e rritjes ekonomike të vendit. Në dekadën e fundit, më shumë se 60 për qind e rritjes ekonomike të Shqipërisë është gjeneruar nga rritja e stokut të kapitalit. Rritja e numrit të të punësuarve ka dhënë pjesën tjetër, ndërsa produktiviteti ka kontribuar negativisht me 20 për qind.

Të dy faktorët e parë të prodhimit, si kapitali ashtu dhe puna, i nënshtrohen ligjit të të ardhurave marxhinale rënëse. Një ekonomie nuk mund t’i injektosh kapital fizik apo punë pambarimisht, sepse pas një pike të caktuar prodhimi marxhinal i tyre fillon të ulet derisa shkon në zero. Kjo ka filluar tashmë të ndodhë në ekonominë shqiptare. Kontributi i kapitalit dhe punës po zbehen gradualisht me ritme të shpejta duke bërë që potenciali i rritjes ekonomike të vendit të përgjysmohet, nga 6 për qind që ishte para një dekade në rreth 3 për qind aktualisht.

Shpopullimi dhe mungesa e forcës së kualifikuar punëtore është tani problemi më serioz i ekonomisë shqiptare. Shumë më serioz se sa krizat që burojnë nga ambienti i jashtëm e madje edhe se sa borxhi i lartë publik. Hapi i parë për zgjidhjen e kësaj krize të rëndë është të bindim qeverinë që ekziston.

Deri tani emigrimi masiv i shqiptarëve dhe shpopullimi i vendit nuk figuron fare si problem për qeverinë e Shqipërisë. Kjo është një ccështje për të cilën kryeministri madje bën edhe batuta. Por shpopullimi është sot armiku më i madh i të ardhmes së këtij vendi, I cili ka nevojë për një strategji kombëtare se si të ndalet. Sigurisht, jo duke kërkuar skllevër në Banlgadesh.